23 maja wypada 90. rocznica urodzin Profesora Jana Rychlewskiego (1934-2011) i wspominamy tego wybitnego naukowca z IPPT PAN.
Profesor Jan Rychlewski, urodzony w 1934 roku w Moskwie, zmarł w 2011 roku w Warszawie, był wybitną postacią, która zapisała się w historii nauki, w szczególności mechaniki i matematyki stosowanej.
Profesor Jan Rychlewski ukończył Wydział Inżynierii Lądowej Politechniki Warszawskiej w 1958 roku. Jego zamiłowanie do nauk ścisłych było widoczne już w czasie studiów, kiedy równolegle zgłębiał tajniki matematyki na Uniwersytecie Warszawskim. Jego wyjątkowe zdolności i pasja do nauki zostały dostrzeżone przez profesora Wacława Olszaka, którego asystentem został jeszcze przed oficjalnym ukończeniem studiów.
Karierę akademicką rozpoczął w Instytucie Podstawowych Problemów Techniki Polskiej Akademii Nauk, gdzie pracując w zespole profesora W. Olszaka, zajął się nieliniową mechaniką ośrodków ciągłych. W 1964 roku obronił pracę doktorską pt. Nośność graniczna powłok helikoidalnych i jeszcze tego samego roku uzyskał habilitację na podstawie pracy Plastyczność ciał o skokowej niejednorodności. W wieku zaledwie 38 lat uzyskał tytuł profesora nadzwyczajnego, co było wynikiem intensywnej pracy badawczej i sukcesów w kierowaniu pracami doktorskimi.
Jego kariera naukowa była równie imponująca, co dynamiczna. W roku 1972 został mianowany profesorem nadzwyczajnym, w 1973 roku został członkiem korespondentem Polskiej Akademii Nauk, a w 1984 roku uzyskał tytuł profesora zwyczajnego. Jako kierownik Laboratorium Matematycznej Teorii Materiałów w IPPT przez ponad trzy dekady kierował pracami związanymi z opracowywaniem matematycznych metod mechaniki.
Profesor J. Rychlewski był również aktywny na arenie międzynarodowej. W latach 1983–1984 - jako profesor wizytujący – współpracował z Instytutem Problemów Mechaniki Akademii Nauk ZSRR w Moskwie, a w latach późniejszych z Uniwersytetem Szanghajskim. Jego praca naukowa i dydaktyczna była nieoceniona dla rozwoju stosunków między Polską a Chinami w dziedzinie nauki i technologii.
Znaczna część jego obowiązków zawodowych związana była z organizacją życia naukowego w Polsce. Pełnił wiele ważnych funkcji, w tym Zastępcy Sekretarza Wydziału Nauk Technicznych i Sekretarza Wydziału Matematyki, Fizyki, Chemii i Astronomii Polskiej Akademii Nauk. Był również Przewodniczącym Komitetu Badań Kosmicznych PAN, gdzie jego działalność wiązała się z budową sondy komety Halleya oraz lotem pierwszego polskiego kosmonauty.
Jego zainteresowania naukowe obejmowały szeroki zakres tematów. Zaczynał od zagadnień szczegółowych; np. teorii powłok, by z czasem zająć się zagadnieniami z pogranicza nauki i filozofii; teorią wymiarów, symetrią przyczyn i skutków – praw fizycznych. Był założycielem i redaktorem naczelnym międzynarodowego czasopisma „Advances in Mechanics”.
Jego ostatnie lata życia zawodowego były związane z Uniwersytetem Warmińsko-Mazurskim w Olsztynie, gdzie był głównym organizatorem i został pierwszym dziekanem nowo utworzonego Wydziału Matematyki i Informatyki. Profesor J. Rychlewski pełnił tę funkcję aż do przejścia na emeryturę w 2004 roku, pozostawiając po sobie trwały ślad w postaci aktywnego środowiska akademickiego i wielu naukowych osiągnięć.
Profesor J. Rychlewski był nie tylko naukowcem, ale także mentorem i liderem, którego praca wpłynęła na wiele pokoleń inżynierów i naukowców. Jego podejście do nauki, łączące rygor matematyczny z praktycznym zastosowaniem w inżynierii, zainspirowało liczne badania i odkrycia. Jako naukowiec i nauczyciel akademicki był szanowany za swoją wiedzę, intuicję i zdolność do przekazywania skomplikowanych koncepcji w przystępny sposób. Jego prace teoretyczne i aplikacyjne przyczyniły się do lepszego zrozumienia złożonych zjawisk w mechanice, były także fundamentem i inspiracją dla dalszych badań w tej dziedzinie.
Za swoje osiągnięcia profesor J. Rychlewski był wielokrotnie honorowany i doceniany przez wspólnotę naukową. Jego dorobek naukowy i edukacyjny, umiejętność łączenia teorii z praktyką oraz zaangażowanie w rozwój młodych naukowców przyniosły mu uznanie zarówno w kraju, jak i za granicą. Wspomnienia o nim są żywe wśród kolegów, studentów i wszystkich, którzy mieli okazję pracować z tym niezwykłym naukowcem, pedagogiem i organizatorem życia naukowego.
Dziedzictwo profesora Jana Rychlewskiego pozostaje żywe nie tylko poprzez jego liczne publikacje i wkład w rozwój wielu dziedzin nauki, ale także przez instytucje, które pomógł kształtować, i przez naukowców, których nauczał i inspirował. Jego nazwisko i osiągnięcia pozostają wpisane w annały polskiej i międzynarodowej nauki, będąc dowodem na to, że pasja połączona z wiedzą może prowadzić do niezwykłych odkryć i zmiany świata na lepsze.
Właśnie takie połączenie cechowało całą działalność profesora Jana Rychlewskiego, czyniąc z niego nie tylko znawcę teorii, ale także praktyka, który potrafił wykorzystać naukowe teorie w rzeczywistych zastosowaniach inżynieryjnych. Jego praca przyczyniła się do rozwoju mechaniki, matematyki stosowanej i wielu innych dziedzin, przekraczając tradycyjne granice dyscyplin naukowych i otwierając nowe ścieżki dla innowacji i badań. Profesor J. Rychlewski pozostaje wzorem naukowca, którego myśl techniczna i naukowa wciąż inspiruje do poszukiwania nowych rozwiązań w skomplikowanym świecie nauki i technologii.
Nota biograficzna przygotowana na podstawie: J. Ostrowska-Maciejewska, Rychlewski Jan, [w:] H. Altenbach, A. Öchsner (red.), Encyclopedia of Continuum Mechanics, Springer, Berlin, Heidelberg, s. 2193–2197, 2020, https://doi.org/10.1007/978-3-662-55771-6_344
