Zarządzanie jakością

Systemy zarządzania jakością w IPPT PAN

Zgodnie z misją IPPT PAN, Dyrekcja Instytutu zapewnia odpowiednie zasoby, które mają na celu ciągłe podnoszenie jakości świadczonych usług. Należą do nich:

kompetentna, wysoko kwalifikowana kadra badawcza,
aparatura na poziomie światowym,
nowoczesne pomieszczenia badawcze.

Trzeba jednak zaznaczyć, że w obecnej rzeczywistości, prowadzenie innowacyjnej działalności laboratoryjnej, współpraca z innymi jednostkami i profesjonalna realizacja badań naukowych, coraz częściej wymagają obiektywnego i niezależnego potwierdzenia kompetencji i wiarygodności prac wykonanych w laboratorium, zarówno na poziomie krajowym jak i międzynarodowym.

Potwierdzeniem kompetencji laboratorium do świadczenia określonych usług badawczych jest certyfikat akredytacji wydany przez niezależną od organizacji dostawcy i odbiorcy jednostkę certyfikującą systemy zarządzania jakością, w którym zostanie stwierdzone, że należycie zidentyfikowany wyrób, proces lub usługa oferowane przez laboratorium są zgodne z określoną normą lub z właściwymi przepisami prawnymi.

W Polsce jednostką uprawnioną do certyfikacji systemów zarządzania jakością jest Polskie Centrum Akredytacji (PCA). PCA jest sygnatariuszem wielostronnych porozumień w ramach organizacji międzynarodowych, w tym w zakresie akredytacji laboratoriów badawczych - International Laboratory Accreditation Cooperation Mutual Recognition Arrangement (ILAC MRA). Celem porozumień jest swobodny przepływ wyników akredytowanych badań w Europie i na świecie. Porozumienia te opierają się na procesie wzajemnych ocen, które mają na celu zapewnienie, iż wszyscy jego sygnatariusze prowadzą systemy akredytacji w sposób równoważny i kompetentny oraz zgodny z międzynarodowymi normami i wytycznymi. W związku z tym, zakłada się, że jednostki akredytowane przez odpowiednie krajowe jednostki akredytujące - sygnatariuszy wielostronnych porozumień - w ramach prowadzenia działań objętych zakresem akredytacji, również spełniają wymagania odpowiednich norm, a wydawane przez nie sprawozdania są jednakowo wiarygodne. Umożliwia to swobodny przepływ towarów w Europie i na świecie, a także eliminuje konieczność badania lub certyfikowania produktów i usług w każdym kraju, w którym są one sprzedawane czy świadczone. Porozumienie ILAC MRA umożliwia laboratoriom dostęp do rynków eksportowych w Europie i na świecie - w myśl zasady „raz badany lub certyfikowany - wszędzie akceptowany”.

Dyrekcja Instytutu, widząc potrzebę zapewnienia wszystkich krajowych i zagranicznych partnerów IPPT PAN o wysokiej jakości i wiarygodności wyników badań świadczonych w Instytucie, umożliwia pracownikom i wspiera działania mające na celu wdrożenie systemów zarządzania jakością.

W latach 2014-2020, IPPT PAN w Laboratorium Elektroniki Profesjonalnej wdrożył i utrzymywał pierwsze Systemy Zarządzania Jakością spełniające wymagania norm ISO-13485 oraz ISO-9001, w dwóch obszarach: 1). "Projektowanie i prace rozwojowe w zakresie ultradźwiękowych wyrobów medycznych oraz oprogramowania do celów medycznych" 2). "Projektowanie, prace rozwojowe i szkolenia w zakresie systemów elektronicznych i oprogramowania".

W celu objęcia Systemami Zarządzania Jakością również innych laboratoriów, Dyrektor Instytutu powołał pełnomocnika ds. systemów zarządzania jakością. Głównym zadaniem pełnomocnika jest szeroko rozumiane wsparcie, koordynacja i współdziałanie z Dyrekcją Instytutu, Kierownikami Zakładów i pracownikami na wszystkich szczeblach organizacyjnych w zakresie podejmowania i realizacji działań prowadzących do opracowania, wdrożenia i utrzymania systemów zarządzania jakością w poszczególnych komórkach organizacyjnych IPPT PAN.

Obecnie, w Laboratorium Badań Materiałów i Konstrukcji (LBMK) Zakładu Mechaniki Doświadczalnej trwają intensywne prace związane z przygotowaniem odpowiedniej dokumentacji i właściwą organizacją laboratorium do wdrożenia systemu zarządzania jakością. System zarządzania jakością w LBMK (laboratorium badawcze) będzie spełniał wymagania polskiej normy PN-EN ISO/IEC 17025:2018-02 „Ogólne wymagania dotyczące kompetencji laboratoriów badawczych i wzorcujących” oraz wymagania jednostki certyfikującej - Polskiego Centrum Akredytacji.

Opracowano kompletną dokumentację - Księgę Jakości, procesy, procedury i instrukcje zgodne z wymaganiami normy i dokumentów jednostki akredytującej PCA. Pracownicy LBMK odbyli wiele szkoleń zarówno wewnętrznych jak i zorganizowanych przez organizacje zewnętrzne z zakresu opracowania, wdrażania i utrzymania systemów zarządzania jakością. W zakresie działań technicznych w LBMK przeprowadzono wzorcowania wyposażenia pomiarowo-badawczego (odniesienia do wzorców międzynarodowych), przystosowano pomieszczenia i infrastrukturę badawczą do wymagań normy. Na etapie wdrażania systemu zarządzania jakością w praktyce weryfikowane są zapisy dokumentacji systemu i/lub eliminowane są zidentyfikowane uchybienia w działaniach laboratorium. W celu potwierdzenia jakości wyników badań przeprowadzono badania porównawcze, w których wzięło udział LBMK i laboratorium, które już od wielu lat posiada certyfikat akredytacji w zakresie badań właściwości mechanicznych. Porównanie międzylaboratoryjne potwierdziło zgodność wyników otrzymanych przez LBMK z wynikami laboratorium akredytowanego.

Obecnie, trwają prace związane z korektami dokumentacji i przygotowaniem do przeprowadzenia przeglądu zarządzania i auditu wewnętrznego. Po przeprowadzeniu auditu wewnętrznego i wprowadzeniu ewentualnych działań korygujących LBMK złoży wniosek do PCA o przeprowadzenia auditu akredytacyjnego. Pozytywny wynik auditu akredytacyjnego będzie podstawą do wydania certyfikatu akredytacji laboratorium badawczego dla LBMK we wnioskowanym zakresie badań właściwości mechanicznych.

Ponadto, w związku z wdrażaniem systemu zarządzania jakością, LBMK podjęło następujące działania, które będą miały istotne znaczenie dla funkcjonowania laboratorium:

przystąpienie Zakładu Mechaniki Doświadczalnej (LBMK w ramach ZMD) do Klubu Polskich Laboratoriów Badawczych POLLAB, Sekcji Badań Materiałowych, jako członka rzeczywistego Klubu. Przedstawicielem ZMD w Klubie POLLAB jest Pan Prof. dr hab. inż. Zbigniew Kowalewski. Uczestnictwo ZMD w Klubie POLLAB pozwala na współpracę z pozostałymi członkami Klubu (blisko 500 członków rzeczywistych) w sekcjach/komisjach, gdzie organizowane są merytoryczne spotkania o profilu szkoleniowym oraz prowadzone są, tak istotne przy ocenie kompetencji laboratoriów, porównania międzylaboratoryjne.

Klub POLLAB powstał na początku lat dziewięćdziesiątych XX w., pod patronatem Centralnego Biura Jakości Wyrobów (CBJW). Założyciele Klubu widzieli konieczność utworzenia wspólnej organizacji umożliwiającej zbliżenie polskich laboratoriów do wymagań stawianych w Europie Zachodniej i na świecie oraz zapewniającej wsparcie przy wdrażaniu nowych rozwiązań systemowych, które są potwierdzeniem kompetencji laboratoriów do badań, pozwalających na uzyskiwanie wiarygodnych, rzetelnych i użytecznych wyników. Celem Klubu jest wzajemna współpraca i wymiana doświadczeń w zakresie praktycznego wdrażania i doskonalenia systemów zarządzania, postanowień norm i przepisów prawa oraz wymagań jednostki akredytującej. Cele Klubu przyjęte i określone w Regulaminie są realizowane poprzez różne formy działania:
- organizowanie sympozjów Klubu, konferencji, seminariów i szkoleń specjalistycznych,
- pozyskiwanie i publikowanie materiałów informacyjnych i szkoleniowych, wydawanie Biuletynów,
- promocja doświadczeń członków Klubu,
- czynne uczestnictwo w pracach organizacji międzynarodowych w zakresie spraw będących przedmiotem zainteresowania członków Klubu (EUROLAB, EURACHEM, IECEE-CB, ILAC, EA, IAF, itp.) i rozpowszechnianie zdobytej wiedzy wśród członków Klubu.
Klub POLLAB jest członkiem stowarzyszonym Europejskiego Stowarzyszenia Krajowych Organizacji Laboratoriów Chemicznych EURACHEM oraz Laboratoriów Badawczych i Wzorcujących EUROLAB.
przystąpienie IPPT PAN do Polskiego Komitetu Normalizacyjnego (PKN), Komitet Techniczny 123 (KT 123) ds. Badań Własności Metali, w którym prowadzone są prace dotyczące norm bezpośrednio związanych z zakresem działania LBMK. Członkostwo w KT PKN daje następujące korzyści (dla Instytutu i LBMK):
- otwiera możliwość wpływania na treść tworzonych norm na poziomach międzynarodowym, europejskim i krajowym;
- zapewnia dostęp do treści projektów Norm Międzynarodowych, Europejskich, krajowych;
- daje możliwość kształtowania programu prac normalizacyjnych, co pozwala właściwie planować inwestycje i w konsekwencji zyskać przewagę nad konkurencją;
- ułatwia kontakty biznesowe.
Reprezentant Instytutu w PKN KT 123 ds. Badań Własności Metali bierze aktywny udział w pracach KT 123. Efektem jego działań było m.in. autorstwo tłumaczeń norm międzynarodowych z języka angielskiego na język polski, w tym normy PN-EN ISO 6892 1:2016-09 „Metale. Próba rozciągania. Część 1: Metoda badania w temperaturze pokojowej”. W normie tej podano wszystkie istotne metodyki badawcze, które są przedmiotem obecnie powstającego w LBMK systemu zarządzania jakością i znajdą się w zakresie akredytacji laboratorium.

Uczestnictwo w pracach KT PKN jest uwzględniane podczas oceny parametrycznej Instytutu w ocenie potencjału naukowego jednostki naukowej - członkostwo w zespołach eksperckich powołanych przez organy i instytucje państwowe.